"งานสินค้าราชทัณฑ์" จากเรื่องจริงในเรือนจำ

"งานสินค้าราชทัณฑ์"

งานประจำปีของกรมราชทัณฑ์งานหนึ่งที่โด่งดังไปทั่วโลก และผู้ที่ชอบสะสมงานฝีมือของนักโทษต่างรอคอย คือ “งานสินค้าราชทัณฑ์” ซึ่งทุกเรือนจำในประเทศไทยจะส่งสินค้าที่ผลิตในเรือนจำของตนมาร่วมออกร้าน ด้วย โดยสามารถทำเงินเข้ากรมราชทัณฑ์ได้ปีละหลายสิบล้านบาท และสามารถนำผลกำไรไปปันผลให้แก่นักโทษผู้ร่วมผลิตสินค้าได้ด้วย เป็นการสนับสนุนให้ผู้ที่เคยกระทำผิดได้มีโอกาสฝึกวิชาชีพก่อนที่จะพ้นโทษ ออกไปจากเรือนจำ รวมทั้งเป็นการลดภาระให้แก่สังคมในการหางานรองรับผู้พ้นโทษเหล่านี้

สำหรับเรือนจำกลางบางขวาง มีสินค้าที่โดดเด่นและได้รับรางวัลเป็นประจำทุกปีอยู่หลายประเภท เช่น เครื่องเรือนไม้สัก เฟอร์นิเจอร์ไม้ประดับมุก ชุดรับแขกหวาย โต๊ะเก้าอี้สนามทั้งเหล็กและไม้ เครื่องเรือนแกะสลัก ฯลฯ

สินค้าของเรือนจำกลางบางขวางจะเป็นที่ต้องการในหมู่นักสะสมเครื่องเรือนมาก สาเหตุเพราะมีฝีมือละเอียด ปราณีต มีหลายรูปแบบ ทั้งแบบโบราณและแบบสมัยใหม่ การทำสีชิ้นงานเรียบร้อยสวยงาม รวมทั้งการบริการจัดส่งสินค้าให้กับลูกค้ารวดเร็วทันใจ

การที่สินค้าของเรือนจำกลางบางขวางมีคุณภาพ มีความสวยงามและความปราณีตมากกว่าเรือนจำอื่นเพราะกำหนดโทษของนักโทษในเรือน จำมีมากกว่าเรือนจำอื่นนั่นเอง ยกตัวอย่างเช่น นักโทษคดีลักทรัพย์ถูกศาลตัดสินให้ติดคุกเป็นเวลาทั้งสิ้น ๑ ปี ๖ เดือน เมื่อถูกส่งเข้าไปอยู่ในเรือนจำประจำจังหวัด หรือเรือนจำประจำอำเภอ ทางเรือนจำจะจัดให้นักโทษคนนี้ฝึกวิชาชีพตามที่เรือนจำมีสอนให้ ซึ่งส่วนใหญ่ไม่ค่อยจะพ้นพวกเครื่องเรือนไม้

แรกเริ่มนักโทษคนนี้จะต้องเป็นลูกมือให้กับผู้ที่ชำนาญงานก่อน จากนั้นจะค่อยๆ เรียนรู้และพัฒนาฝีมือขึ้นมาตามลำดับ พอติดคุกมาได้ซักประมาณ ๗-๘ เดือนเริ่มจะเป็นงานบ้างแล้ว นักโทษผู้ชำนาญงานคนก่อนก็ได้รับการปล่อยตัวให้พ้นโทษออกไป ทิ้งตู้ที่ทำไว้ครึ่งๆ กลางๆ เป็นมรดกให้ทำต่อ ซึ่งก็มีการส่งนักโทษใหม่มาให้เป็นลูกมือและให้ช่วยฝึกสอนต่อไป

หลังจากทำตู้ที่คนเก่าทำค้างไว้จนเสร็จ และเริ่มขึ้นโครงตู้หลังใหม่ทดแทน ปรากฎว่านักโทษคนนี้ได้ถึงเวลาปล่อยตัวออกไปจากเรือนจำบ้าง จำเป็นต้องทิ้งงานไว้ให้กับนักโทษที่เป็นลูกมือของตนเองทำต่อไปให้เสร็จ โดยมีการส่งนักโทษใหม่มาฝึกหัดหมุนเวียนกันอยู่อย่างนี้ เป็นวัฎจักรที่ไม่จบสิ้น กว่าจะเสร็จงานบางชิ้นต้องใช้นักโทษถึงสองสามรุ่น

แต่ที่เรือนจำกลางบางขวางนั้น เมื่อมีนักโทษสมัครใจที่จะขอฝึกวิชาชีพด้านต่างๆ หลังจากพิจารณาว่าผ่านหลักเกณฑ์แล้ว ทั้งกำหนดโทษ และพฤติกรรมต่างๆ ในเรือนจำ นักโทษคนนั้นจะถูกส่งตัวให้มาอยู่ในแดนฝึกวิชาชีพ เริ่มต้นด้วยการคัดเลือกให้ลงโรงงานใดโรงงานหนึ่งก่อน จากนั้นทางโรงงานจะจัดให้เริ่มทำงานทั่วไป ตั้งแต่ทำความสะอาดโรงงาน ไปจนถึงใช้กำลังช่วยยกของแบกหามวัสดุอุปกรณ์ในโรงงาน

หลังจากทำงานจับกังอยู่ได้ระยะหนึ่ง นักโทษที่มีฝีมือในด้านต่างๆ ก็จะมาขอตัวไปเป็นลูกมือของตนเอง โดยเริ่มจากการให้ช่วยหยิบจับเครื่องมือ สอนให้ช่วยลับสิ่วและกบไสไม้ให้ ฝึกให้รู้จักการใช้เครื่องมือต่างๆ สอนให้รู้จักวิธีการเลือกไม้ คัดแยกเหล็ก วิธีการผสมสี ฯลฯ ตามแต่นักโทษคนนั้นจะไปเป็นลูกมือของใคร

นักโทษบางคนเป็นลูกมือถึงห้าหกปี เคยช่วยหยิบจับและร่วมประกอบชิ้นงานมาแล้วมากมายหลายชิ้น สามารถที่จะประกอบชิ้นงานด้วยตนเองได้ทุกส่วน แต่ก็ยังไม่สามารถเป็นหัวหน้าบล็อกได้อย่างง่ายๆ (ผู้ควบคุมการทำงานของนักโทษด้วยกัน) จนกว่าจะเป็นที่แน่ใจในฝีมือของนักโทษคนนั้นจากเจ้าหน้าที่แล้ว นักโทษคนนั้นจึงจะได้เลื่อนระดับขึ้นมาเป็นหัวหน้าบล็อกได้ และจะอยู่ทำงานนั้นจนกว่าจะได้พ้นโทษออกไปจากเรือนจำ ซึ่งบางคนต้องทำชิ้นงานอยู่เป็นระยะเวลานับสิบๆ ปี ฝีมือและประสบการณ์จึงพัฒนามากตามไปด้วย สินค้าของเรือนจำกลางบางขวางจึงมีคุณภาพและความปราณีตมากกว่าเรือนจำอื่น

การจัดงานนิทรรศการสินค้าราชทัณฑ์ในหลายปีที่ผ่านมา ข้าพเจ้าเคยได้ออกไปช่วยขายของและนำสินค้าไปส่งให้กับลูกค้ามากมายหลายแห่ง ซึ่งบางแห่งสามารถขนส่งสินค้าถึงมือผู้ซื้อได้อย่างง่ายๆ แต่บางแห่งกว่าจะนำสินค้าส่งถึงมือผู้ซื้อได้ ต้องฟันฝ่าอุปสรรค์ต่างๆ นานาอย่างแสนสาหัส บางแห่งมีของสวยๆ งามๆ ให้ดูเป็นของแถม บางแห่งแม้แต่น้ำเย็นก็ไม่ยอมนำมาให้ดื่ม บางแห่งถือโอกาสให้ช่วยย้ายของจัดบ้านให้ใหม่ ฯลฯ

มีลูกค้ารายหนึ่งมีบ้านอยู่ชายคลองย่านฝั่งธนบุรี ลูกค้าคนนี้จะเป็นเจ้าประจำมาซื้อสินค้าของเรือนจำกลางบางขวางทุกปี ซึ่งสินค้าที่ซื้อส่วนใหญ่จะเป็นพวกตู้หรือโต๊ะไม้ประดับมุก แต่ละชิ้นมีราคาไม่ต่ำกว่า ๓-๔ หมื่นบาท การขนส่งสินค้าจึงต้องระมัดระวังมากเป็นพิเศษ

ครั้งหนึ่งข้าพเจ้าถูกให้ไปส่งสินค้าที่บ้านผู้ซื้อรายนี้ โดยไปด้วยกันทั้งหมดสามคนรวมทั้งพลขับ เมื่อไปถึงที่หมายตามแผนที่ ปรากฎว่ารถบรรทุกไม่สามารถที่จะเข้าไปในซอยนั้นได้ จึงต้องช่วยกันหามตู้มุกนั้นเข้าไปในซอยเป็นระยะทางประมาณ ๓๐๐ เมตรเศษ

เมื่อไปถึงริมคลองสุดซอย เห็นลูกค้านำเรือพายขนาดใหญ่มารับที่ท่าน้ำ แต่ว่าน้ำคลองในขณะนั้นลงจนเกือบแห้งถึงพื้นเลนก้นคลอง จะรอให้น้ำขึ้นก็ไม่ได้เพราะต้องไปส่งที่อื่นอีก จึงต้องนำตู้นั้นลงเรือแล้วช่วยกันถ่อไปบนครึ่งน้ำครึ่งเลนอย่างทุลักทุเล เกือบครึ่งกิโลเมตร เมื่อเข้าไปถึงบ้านสวนที่ลูกค้าอยู่ ปรากฎว่าสุนัขที่เลี้ยงไว้วิ่งเข้ามาจะกัดพวกข้าพเจ้าอีก ต้องโดดหลบลงเรือกันแทบไม่ทัน หลังจากสามารถนำตู้มุกเข้าไปส่งถึงบ้านเสร็จ เจ้าของบ้านได้จัดน้ำเย็นมาเลี้ยง พร้อมกับให้เงินทิปค่าข้าวมา ๒๐๐ บาท ค่อยหายเหนื่อยหน่อย

ก่อนพวกข้าพเจ้าจะกลับ เจ้าของบ้านได้พูดขึ้นว่า “ผมรู้ว่าทางเข้าบ้านผมลำบาก แต่ผมชอบสินค้าของบางขวางมาก ผมตั้งใจว่าจะต้องไปหาซื้อของมาสะสมทุกปี แล้วปีหน้าเจอกันใหม่นะครับ” ปีต่อมาเมื่อข้าพเจ้าเห็นลูกค้าคนนี้มาเดินซื้อของ ข้าพเจ้ารีบหลบขึ้นรถคันอื่นไปส่งของก่อนทันที ปล่อยให้พวกไม่รู้เรื่องรู้ราวไปส่งก็แล้วกัน

อีกรายเป็นผู้หญิงสาวท่าทางไฮโซ มาเดินซื้อโซฟาเดี่ยวผ้าหลุยส์ที่เตนท์ของเรือนจำกลางบางขวาง โดยบอกให้ไปส่งของในช่วงหัวค่ำ เมื่อพวกข้าพเจ้านำสินค้าไปถึง ปรากฎว่าบ้านหลังนั้นมีผู้หญิงอยู่กันทั้งหมดสามคน ทุกคนแต่งชุดนอนบางเบาไม่ใส่เสื้อยกทรงแม้แต่คนเดียว กว่าจะจัดของเข้าที่ได้เสร็จเล่นเอาน้ำลายเหนียวไปหมดทั้งปาก ในใจต้องท่องแต่คำว่า “พุธโธ พุธโธ” เสร็จแล้วสามสาวได้ชวนให้นั่งดื่มน้ำเย็นก่อน แต่พวกข้าพเจ้าอยู่ไม่ได้แล้ว ขืนอยู่ต่อไปบ้านหลังนั้นต้องพังแน่ๆ

มีอยู่ครั้งหนึ่งเจ้าหน้าที่ผู้หญิงของเรือนจำกลางบางขวางได้ส่งมอบแผนที่ และรายการส่งสินค้าให้กับพวกข้าพเจ้า โดยบอกว่าสินค้าทั้งหมดนำขึ้นรถเรียบร้อยแล้วสามารถไปส่งได้เลย เมื่อข้าพเจ้าดูใบส่งของแผ่นหนึ่งเห็นเขียนไว้ว่า “หมู่บ้านยารุข” และสินค้าที่ส่งคือ “โซฟาเด้ง” เบื้องต้นข้าพเจ้าไม่ได้ติดใจสงสัยอะไร คิดว่าคงเป็นชื่อหมู่บ้านของชาวไทยอิสลาม

เครื่องติดตาม

เมื่อรถวิ่งไปถึงระแวกใกล้เคียงหมู่บ้านแห่งนี้ ปรากฎว่าไม่สามารถหาหมู่บ้านดังกล่าวได้ เมื่อแวะจอดถามมอเตอร์ไซด์รับจ้าง ไม่มีผู้ใดเคยได้ยินชื่อหมู่บ้านแห่งนี้เลย ต้องวนรถหากันอยู่เกือบครึ่งชั่วโมง ข้าพเจ้าเหลือบไปเห็นชื่อหมู่บ้านผาสุขเข้า เลยตัดสินใจชวนกันลองแวะเข้าไปดู ปรากฎว่าบ้านหลังดังกล่าวอยู่ในหมู่บ้านแห่งนี้

พอพวกข้าพเจ้าจะนำสินค้าลงจากรถส่งมอบให้ลูกค้า ปรากฎว่าไม่สามารถหาโซฟาเด้งได้อีก สุดท้ายต้องขอให้ผู้ซื้อมาชี้สินค้าด้วยตนเอง ปรากฎว่าคือโซฟาโค้งที่วางอยู่ในรถนั่นเอง สรุปแล้วลายมือของเจ้าหน้าที่ผู้หญิงคนนี้เขียนได้ดีมาก หมู่บ้านผาสุขเขียนเป็นหมู่บ้านยารุก โซฟาโค้งเขียนเป็นโซฟาเด้ง น่าปวดหัวมาก

ครั้งหนึ่งขณะที่พวกข้าพเจ้ากำลังเลี้ยวรถนำสินค้าเข้าไปส่งในซอยตากสิน ๔๐ ปรากฎว่ามีการยิงกันตายที่หน้าปากซอย ตำรวจสามารถจับตัวคนยิงไว้ได้ แลเห็นว่าถูกใส่กุญแจมือยืนก้มหน้าอยู่ใกล้ศพ เมื่อวัยรุ่นที่มุงดูเหตุการณ์อยู่เห็นตราข้างรถของพวกข้าพเจ้าว่าเรือนจำ กลางบางขวาง วัยรุ่มกลุ่มดังกล่าวได้วิ่งมาที่ข้างรถพร้อมร้องตระโกนว่า “พี่ครับ... พี่ครับ คนยิงมันถูกจับไว้ตรงนั้นแล้ว ไปรับได้เลยครับ ข้างในซอยไม่มีอะไรหรอกครับ”

ข้าพเจ้ากลั้นหัวเราะพร้อมกับตอบไปว่า “พี่เห็นแล้วไอ้น้อง พี่ขอเข้าไปกลับรถข้างในซอยเดี๋ยวเดียว เสร็จแล้วจะมารับไปประหารเลย”

เมื่อไปถึงจุดหมายก็ได้แบกสินค้าส่งเป็นที่เรียบร้อยพร้อมด้วยเสียงหัวเราะ อย่างสนุก พอกลับออกมาวัยรุ่นกลุ่มดังกล่าวได้ร้องตะโกนเรียกอีก แต่พวกข้าพเจ้าไม่สนใจแล้ว ขับรถนำสินค้าไปส่งให้กับผู้ซื้อรายต่อไป

อีกครั้งหนึ่งพวกข้าพเจ้านำโซฟาหลุยส์ไปส่งให้กับลูกค้า เมื่อไปถึงได้ถอยรถเข้าไปจอดใกล้กับบ่อปลาคาร์พ ข้าพเจ้าและเจ้าหน้าที่อีกนายได้เดินเข้าไปในบ้านเพื่อหาจุดวางโซฟา พอเดินกลับออกมาได้ยินเสียงพลขับของข้าพเจ้าร้องบอกว่า “พอแล้วยัง พอแล้วยัง” ได้ยินเสียงอีกฝ่ายร้องตอบว่า “ดันมาอีก ดันมาอีก” แล้วก็มีเสียงคล้ายของหนักหล่นพื้น “โครม” พร้อมกับเสียงเหมือนปลาขนาดใหญ่โดดฮุบน้ำเล่น “ตูม”

เมื่อพากันเข้าไปดูที่ต้นเสียง ปรากฎว่าคนสวนของบ้านได้ลงไปนอนแอ้งแม้งอยู่ในบ่อปลาคาร์พแล้ว ส่วนโซฟาหล่นมาอยู่ที่ท้ายรถขาหักเป็นที่เรียบร้อย ต้องนำกลับไปเปลี่ยนมาให้ใหม่ เมื่อถามทั้งคู่ว่าเกิดอะไรขึ้น พลขับบอกว่า “ก็ไอ้คนสวนน่ะซิ มันชวนให้เอาโซฟาลงจากรถเลยเพื่อไม่ให้เสียเวลา พอผมดันโซฟาไปให้มันแล้วถามว่าพอหรือยัง มันบอกว่าให้ดันไปอีก สุดท้ายมันก็สะดุดขอบบ่อตกน้ำไป ดีที่โซฟาไม่ทับมันซ้ำ”

ข้าพเจ้าถามพลขับว่า “อ้าว แล้วพี่ไม่เห็นหรือว่ามีบ่อน้ำข้างหลัง”

พลขับตอบว่า “ผมไม่ทันสังเกต มันบอกให้ดันผมก็ดัน ดีที่ผมไม่หัวทิ่มตกน้ำตามมันไปด้วย”

เสียงคนสวนพูดมาว่า “โถ่พี่ ก็พี่ไม่น่าดันแรงเลยนี่ครับ ถ้าดันช้าๆ ผมต้องเบี่ยงตัวหลบขอบสระได้แล้ว ดูซิเปียกหมดเลย”

เจ้าของบ้านและข้าพเจ้าพากันหัวเราะชอบใจ เมื่อตรองดูแล้ว เชื่อว่าทั้งคู่มีความฉลาดพอๆ กัน

เครื่องดักฟัง

ขอขอบคุณข้อมูลจาก เพจแฟนคลับ ยุทธ บางขวาง (อรรถยุทธ พวงสุวรรณ)